Przywrócenie samorządności terytorialnej w 1990 roku oznaczało zasadniczą zmianę ustrojową w Polsce. Pojawienie się autentycznej władzy lokalnej stanowi nowy element życia wspólnot lokalnych i regionalnych. Podobnie – reforma regionalizacyjna kraju oraz utworzenie samorządu na poziomie wojewódzkim w 1999 roku stworzyła nową sytuację dla społeczności regionalnych. Zmiany te niosą ze sobą znaczące konsekwencje o charakterze społecznym. Z jednej strony, funkcjonowanie wspólnot lokalnych oraz władz lokalnych wyznaczone jest bagażem przekształceń społecznych – wynikających z okresu II wojny światowej (m.in. migracje) oraz rządów komunistycznych w Polsce. Co więcej, na poziomie regionalnym można dostrzec pozostałości podziałów zaborowych. Konsekwencje tych historycznych doświadczeń wpływają na kształt obecnych społeczności lokalnych i regionalnych. Na tle historycznie ukształtowanej tożsamości, polskie społeczności lokalne i regionalne stoją wobec bardzo zasadniczych wyzwań. Dotyczą one konieczności szybkich przekształceń adaptacyjnych w kontekście procesów integracyjnych (przystąpienie do Unii Europejskiej) oraz w kontekście ekonomicznych i kulturowych wyzwań globalizacyjnych. Dynamika przemian społeczności lokalnych i regionalnych stanowi przedmiot badań prowadzonych przez Zakład. Badania te dotyczą: przemian świadomości społecznej wspólnot lokalnych i regionalnych, odbudowy tożsamości wspólnot lokalnych i regionalnych, roli elit lokalnych, procesów modernizacji na poziomie lokalnym, rozwoju lokalnego i lokalnych polityk publicznych.